De zaak: opdrachtovereenkomst of arbeidsovereenkomst?

Het gaat in deze kwestie om de kwalificatie van een overeenkomst. Werken de bezorgers van Deliveroo op grond van een opdrachtovereenkomst of op grond van arbeidsovereenkomst?

Deliveroo had schriftelijke overeenkomsten van opdrachten met de bezorgers gesloten. Een opdrachtovereenkomst betekent dat de opdrachtnemer een zeer grote mate van zelfstandigheid en vrijheid geniet en er geen gezagsrelatie is tussen de opdrachtgever en opdrachtnemer. Bij een arbeidsovereenkomst is die vrijheid minder en bestaat die gezagsrelatie er wel. De vakbond FNV vond dat de kwalificatie van een opdrachtovereenkomst niet klopte en dat deze mensen helemaal geen zelfstandigheid en de daarbij behorende vrijheid hadden. Volgens het FNV was er in de praktijk sprake van een arbeidsovereenkomst.

De bond stapte naar de rechter. De kantonrechter en het hof oordeelden dat inderdaad sprake was van arbeidsovereenkomsten. Deliveroo was het hier niet mee eens en ging in cassatie bij de Hoge Raad.

De cassatieklachten

Deliveroo voerde in cassatie onder meer aan dat de bezorgers wel degelijk vrijheid en zelfstandigheid hadden; zo mochten zij zich laten vervangen en hadden zij de vrijheid om niet te werken. Volgens Deliveroo waren dat juist kenmerken van een opdrachtovereenkomst en niet van een arbeidsovereenkomst.

De uitspraak van de Hoge Raad

De Hoge Raad heeft het oordeel van het hof in stand gelaten. Of van een arbeidsovereenkomst sprake is, hangt volgens de Hoge Raad af van álle omstandigheden van het geval. De Hoge Raad heeft met betrekking tot de vrijheid van de bezorgers om te werken wanneer zij willen en hun vrijheid om zich te laten vervangen, overwogen dat dit wijst in de richting dat tussen Deliveroo en de bezorgers een opdrachtovereenkomst bestond en geen arbeidsovereenkomst. Maar, op grond van alle overige omstandigheden van het geval is geoordeeld dat het toch arbeidsovereenkomsten waren. Wat waren deze omstandigheden?

• De mate van inbedding van het werk in de organisatie van de werkverschaffer.
• Het praktische belang van de vervangingsmogelijkheid voor de bezorgers bleek gering.
• De vraag of de werker zich in het maatschappelijk verkeer gedraagt of kan gedragen als ondernemer.

Op basis van alle omstandigheden samen oordeelt de Hoge Raad dat er toch sprake is van een arbeidsovereenkomst.

De betekenis voor de praktijk

Voor de praktijk betekent het arrest, en dat is op zich niet nieuw, dat de omstandigheden van het geval bepalen of sprake is van een arbeidsovereenkomst of van een overeenkomst van opdracht. De Hoge Raad heeft daarbij nu enkele vuistregels gegeven. Inbedding van het werk in de organisatie van de opdrachtgever is één van deze omstandigheden en niet het startpunt bij de beoordeling of sprake is van een gezagsverhouding. Nieuw is de vraag of de werker zich in het maatschappelijk verkeer gedraagt of kan gedragen als ondernemer, bijvoorbeeld door de vrijheid om zich te verbinden aan meerdere opdrachtgevers. Zoals voorheen ok al het geval was, is en blijft van groot belang de vraag hoe partijen in de praktijk werken en in de praktijk uitvoering geven aan de overeenkomst en is veel minder van belang wat voor naam partijen aan hun overeenkomst gegeven hebben. In 2020 overwoog de Hoge Raad in het X/Gemeente Amsterdam arrest al dat de bedoeling van partijen (veel) minder relevant is.

Voor het stellen van nadere algemene regels of uitgangspunten verwijst de Hoge Raad naar de (Europese) wetgever; omdat de wetgever al met dit onderwerp bezig is, ziet de Hoge Raad geen aanleiding om zelf nadere richtlijnen te formuleren.

Nieuwe wetgeving

Gisteren, op 3 april 2023 heeft minister Van Gennip van Sociale Zaken en Werkgelegenheid inderdaad nieuwe plannen voor de arbeidsmarkt gepresenteerd. De beoogde wijzigingen zijn de volgende:

• Er moet een einde komen aan de draaideurconstructies. Nu kunnen werknemers na drie jaarcontracten bij een bedrijf weg worden gestuurd om na een half jaar weer terug te worden gevraagd. Die periode van de ketenregeling wordt vijf jaar, in de hoop dat deze werknemers een vast contract krijgen aangeboden.
• Het nulurencontract verdwijnt. In plaats daarvan komt een basiscontract voor het aantal uur waarop deze werknemers ten minste standaard worden ingeroosterd. Alleen voor studenten en scholieren blijft het nulurencontract bestaan.
• Kleine bedrijven krijgen door middel van een toets na een jaar meer duidelijkheid of een langdurig zieke werknemer beter wordt en dus moet worden doorbetaald.
• Zzp'ers moeten verplicht een arbeidsongeschiktheidsverzekering aanschaffen.

Kennelijk heeft de Wet Arbeidsmarkt in Balans (de WAB) van 1 jan 2020 toch niet de balans gebracht die gehoopt was. Zoals altijd zullen we moeten afwachten wat er van de plannen terecht komt. In ieder geval heeft de Hoge Raad met het Deliveroo arrest weer een stap gezet in de beantwoording van de vraag of een overeenkomt nu een arbeidsovereenkomst of een opdracht overeenkomst is.

Mocht u meer over dit onderwerp willen weten neemt u dan contact op met:

Elizabeth Stegeman, bereikbaar op 06-29293638 of per e-mail stegeman@benkadvocaten.nl  of Ben Kievitsbosch, bereikbaar op 050-3136416 of per e-mail kievitsbosch@benkadvocaten.nl.