Een overeenkomst moet in beginsel worden nagekomen. Doet u dat niet, dan betekent dat doorgaans dat u tekortschiet in de nakoming van de overeenkomst. U wordt daarmee schadeplichtig jegens uw contractspartij. In een aantal gevallen kan dit tekortschieten u niet worden toegerekend.

Overmacht

Het tekortschieten kan u niet worden toegerekend als er sprake is van overmacht. U bent dan dus ook niet schadeplichtig. Maar wanneer is hiervan sprake?

U en uw contractspartij hebben een grote vrijheid om de inhoud van overeenkomsten te bepalen. Voordat er gekeken wordt naar de wettekst en de uitleg daarvan, zal eerst de overeenkomst zelf en de daarop van toepassing zijnde algemene voorwaarden moeten worden bekeken. Deze bevatten namelijk vaak bepalingen over overmacht. Partijen kunnen de omstandigheden die overmacht opleveren beperken (door het afgeven van garanties) of uitbreiden (door het opnemen van exoneraties). In de overeenkomst of algemene voorwaarden wordt soms afgesproken dat een epidemie overmacht oplevert. Als dat zo is, dan kunt u met verwijzing naar deze bepaling een geslaagd beroep doen op overmacht.

Als er niets in de overeenkomst of in de algemene voorwaarden over overmacht is bepaald, wordt teruggevallen op de wet. Volgens artikel 6:75 BW kan een tekortkoming de schuldenaar niet worden toegerekend ‘indien zij niet is te wijten aan zijn schuld, noch krachtens wet of rechtshandeling of in het verkeer geldende opvattingen voor zijn rekening komt’. De vraag is of de tekortkoming, veroorzaakt door het coronavirus, in uw risicosfeer ligt. Voor het antwoord op deze vraag wordt in de eerste plaats naar de in de praktijk levende opvattingen over de verdeling van risico’s gekeken. De gebruikelijke verzekeringen of garanties kunnen hiervoor een aanknopingspunt vormen. Als de schade die ontstaat doordat u niet nakomt, onder de dekking van een verzekering valt, zal de tekortkoming doorgaans voor uw rekening komen.

Voorts is van belang of de tekortkoming wordt veroorzaakt doordat de overheid uw onderneming beperkingen heeft opgelegd of de door u te leveren prestatie heeft verboden. Als dit het geval is, zal uw tekortschieten zeer waarschijnlijk u niet zijn toe te rekenen wegens overmacht.

Geen overmacht

Heeft de overheid uw onderneming geen beperkingen opgelegd, maar besluit u zelf om de overeenkomst niet (meer) na te komen? Dan is er geen sprake van overmacht. U zou in dat geval wel de overeenkomst kunnen wijzigen of geheel of gedeeltelijk ontbinden op grond van ‘onvoorziene omstandigheden’. Als dit niet in onderling overleg met uw contractspartij lukt, dan kunt u wijziging of (gedeeltelijke) ontbinding van de overeenkomst bij de rechter vorderen. Of dit kans van slagen heeft, is niet eenduidig te zeggen. Dat is namelijk afhankelijk van alle (onvoorziene) omstandigheden die in uw geval aan de orde zijn en rechters zijn doorgaans terughoudend in het toewijzen van een dergelijke vordering.

Schuldeisersverzuim

Als uw contractspartij u belet om de overeenkomst na te komen, dan is er mogelijk sprake van schuldeisersverzuim. U kunt hierbij denken aan een overeenkomst waarbij u verplicht bent om producten aan uw contractspartij te leveren. U levert deze producten aan uw contractspartij, maar uw contractspartij kan of wil de producten niet in ontvangst nemen. Door de weigering de producten in ontvangst te nemen, kunt u uw verplichting (het leveren van producten) niet nakomen. De wettelijke regeling ten aanzien van schuldeisersverzuim beschermt de ene contractspartij jegens de andere die verhindert dat de overeenkomst wordt nagekomen. Wel moet de verhindering uw contractspartij kunnen worden toegerekend. Als uw contractspartij zich met succes op overmacht kan beroepen, is er geen sprake van schuldeisersverzuim. Als uw contractspartij als schuldeiser in verzuim is, mag deze de overeenkomst niet ontbinden, beslag leggen of schadevergoeding van u vorderen. U mag uw prestatie opschorten totdat uw contractspartij niet meer in verzuim is. Ook kunt u bij de rechter vorderen dat u uw verplichtingen niet meer hoeft na te komen. Of schuldeisersverzuim zich voordoet, zal afhangen van uw specifieke situatie.

Gevolgen overmacht

Als er sprake is van overmacht, dan kan van u geen nakoming of schadevergoeding worden verlangd. De overeenkomst kan door uw contractspartij worden ontbonden, omdat u degene bent die tekortschiet in de nakoming van de overeenkomst.

Het kan zijn dat u uw tekortkoming u een voordeel oplevert dat u niet zou hebben gehad als u wel was nagekomen. In dat geval kan uw contractspartij recht op vergoeding van zijn schade vorderen tot ten hoogste het bedrag van dit voordeel. Als uw contractspartij in staat is om zelf zich door executie of verrekening hetgeen u verschuldigd bent te verschaffen, dan mag dat ook.

Ondervindt u problemen ten aanzien van de (niet-)nakoming van een overeenkomst wegens het coronavirus of heeft u (andere) vragen? Wij begeleiden u daar graag bij. U kunt hiervoor contact opnemen met mr. Arnold Gras, mr. Tessa Vollbehr of mr. Mart Thijsen.